Systemy przeciwpożarowe w biurowcach i budynkach użyteczności publicznej

Bezpieczeństwo pożarowe w budynkach o charakterze biurowym, handlowym czy przemysłowym stanowi jeden z kluczowych aspektów projektowania oraz eksploatacji obiektów. Skuteczne systemy oddymiania, wentylacja pożarowa, odpowiednio rozmieszczone klapy dymowe, drzwi pożarowe oraz czujniki dymu mają niebagatelny wpływ na ograniczenie ryzyka, ochronę życia i zdrowia osób przebywających w budynku, a także na minimalizowanie strat materialnych. W niniejszym artykule przedstawiono wymagania regulacyjne i wytyczne projektowe dotyczące tych systemów w kontekście nowoczesnych obiektów użytkowych.

1. Rola systemów oddymiania i wentylacji pożarowej
Systemy oddymiania oraz wentylacja pożarowa pełnią funkcję kluczową w zapewnieniu bezpieczeństwa w czasie pożaru. Ich głównym celem jest ograniczenie rozprzestrzeniania się dymu, ciepła i toksycznych produktów spalania w strefach ewakuacyjnych. W praktyce oznacza to umożliwienie bezpiecznej ewakuacji osób oraz zapewnienie dostępu dla służb ratowniczych.
W obiektach biurowych systemy te są projektowane tak, aby dym nie gromadził się w korytarzach, klatkach schodowych i holach wejściowych. W centrach handlowych natomiast, z uwagi na duże powierzchnie i zwiększoną liczbę przebywających osób, wentylacja pożarowa musi zapewniać skuteczne odprowadzanie dymu z hal sprzedażowych oraz ciągów komunikacyjnych. W obiektach przemysłowych dodatkowym wyzwaniem jest obecność substancji łatwopalnych lub wysokich maszyn, co wymaga precyzyjnie dobranych systemów oddymiania i kontrolowania temperatury.

2. Klapy dymowe – projektowanie i zastosowanie
Klapy dymowe stanowią integralną część systemów wentylacji pożarowej. Ich zadaniem jest otwieranie w momencie wykrycia pożaru, co umożliwia skuteczne odprowadzanie dymu z pomieszczeń i korytarzy. W zależności od charakterystyki obiektu stosuje się różne typy klap:
- Grawitacyjne, otwierające się pod wpływem ciężaru lub sprężyny w momencie wzrostu temperatury;
- Mechaniczne, sterowane elektrycznie lub pneumatycznie w ramach centralnego systemu sygnalizacji pożaru;
- Klapy rurowe, instalowane w kanałach wentylacyjnych, pozwalające na odcięcie przepływu dymu w określonych strefach budynku.
Wytyczne projektowe określają minimalne wymiary klap, przepustowość powietrza oraz sposób ich rozmieszczenia, zależnie od kubatury pomieszczeń i wysokości kondygnacji.

3. Drzwi pożarowe – funkcja i normy
Drzwi pożarowe pełnią funkcję kluczową w podziale stref pożarowych, zapobiegając przenikaniu ognia i dymu do sąsiednich pomieszczeń. W zależności od wymagań obiektu stosuje się drzwi o różnym poziomie odporności ogniowej, najczęściej oznaczane jako EI30, EI60, EI120 (gdzie liczba oznacza czas w minutach, przez jaki drzwi zachowują szczelność i izolacyjność termiczną).
W biurowcach drzwi pożarowe są zwykle stosowane w klatkach schodowych, przedsionkach oraz w wyjściach ewakuacyjnych. W centrach handlowych i obiektach przemysłowych dodatkowo stosuje się je przy magazynach, strefach technicznych i przy przejściach między halami produkcyjnymi. Ważne jest, aby drzwi były wyposażone w samozamykacze, a ich prawidłowe funkcjonowanie było regularnie kontrolowane w ramach przeglądów technicznych.

4. Czujniki dymu i systemy sygnalizacji pożaru
Czujniki dymu to podstawowy element wczesnego wykrywania pożaru. W nowoczesnych obiektach biurowych, handlowych i przemysłowych stosuje się czujniki optyczne, jonizacyjne lub wielosensorowe, które mogą łączyć wykrywanie dymu, temperatury i innych parametrów. Systemy sygnalizacji pożaru (SSP) integrują czujniki z systemami oddymiania, drzwiami pożarowymi i klapami dymowymi, umożliwiając automatyczne uruchomienie procedur bezpieczeństwa. Wytyczne projektowe określają między innymi minimalną gęstość rozmieszczenia czujników, czas reakcji systemu oraz sposób integracji z systemami sterowania budynkiem (BMS).

5. Wymagania regulacyjne i normy
W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym wymagania dotyczące systemów oddymiania i wentylacji pożarowej jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dodatkowo stosuje się normy PN-EN 12101 dotyczące systemów oddymiania, PN-EN 1634 normujące drzwi i przegrody ogniowe, oraz PN-EN 54 dla systemów sygnalizacji pożaru.
Projektanci muszą również uwzględniać wytyczne branżowe, takie jak zalecenia Stowarzyszenia Inżynierów Pożarnictwa, wytyczne branży handlowej czy przemysłowej oraz specyficzne wymagania ubezpieczycieli. Normy i regulacje określają m.in.:
- minimalne przekroje klap dymowych w zależności od kubatury pomieszczeń,
- maksymalny czas otwarcia i zamknięcia klap,
- wymagania dotyczące odporności ogniowej drzwi pożarowych,
- minimalną gęstość rozmieszczenia czujników dymu,
- integrację systemów w ramach automatyki budynkowej.

6. Wytyczne projektowe – praktyczne aspekty
Przy projektowaniu systemów oddymiania i wentylacji pożarowej należy uwzględnić:
- podział obiektu na strefy pożarowe, co umożliwia skuteczne ograniczenie rozprzestrzeniania się dymu i ognia,
- kierunki ewakuacji i dostęp do wyjść awaryjnych, aby dym nie blokował drogi ucieczki,
- właściwe rozmieszczenie czujników, drzwi pożarowych i klap dymowych, uwzględniając kubaturę i wysokość pomieszczeń,
- integrację systemów z centralą SSP i ewentualnie z systemem BMS, co pozwala na automatyzację działań w przypadku pożaru,
- regularne przeglądy i testy systemów zgodnie z wytycznymi producentów oraz normami krajowymi i europejskimi.

Systemy oddymiania, wentylacja pożarowa, klapy dymowe, drzwi pożarowe i czujniki dymu stanowią fundament bezpieczeństwa pożarowego w obiektach biurowych, handlowych i przemysłowych. Ich prawidłowe zaprojektowanie i eksploatacja pozwala na ochronę życia i zdrowia osób przebywających w budynku, a także minimalizację strat materialnych. Zgodność z regulacjami prawnymi i normami branżowymi jest kluczowa, a projektowanie powinno uwzględniać integrację systemów, podział stref pożarowych oraz specyfikę obiektu. Wdrożenie tych rozwiązań wymaga ścisłej współpracy projektantów, inwestorów i służb pożarniczych, co przekłada się na kompleksowe bezpieczeństwo pożarowe obiektu.