Czym jest strefa zagrożenia pożarowego?

W kontekście bezpieczeństwa pożarowego pojęcie strefy zagrożenia pożarowego odgrywa kluczową rolę w projektowaniu, analizie ryzyka oraz doborze środków ochrony przeciwpożarowej. Termin ten odnosi się do przestrzeni, w której ze względu na obecność palnych substancji, warunki eksploatacyjne, procesy technologiczne lub składowanie materiałów, istnieje podwyższone prawdopodobieństwo wystąpienia pożaru lub wybuchu. Odpowiednia klasyfikacja takich stref ma istotne znaczenie zarówno dla bezpieczeństwa ludzi, jak i ochrony mienia oraz środowiska.

1. Definicja strefy zagrożenia pożarowego
Strefa zagrożenia pożarowego to wydzielona przestrzeń w obiekcie lub jego otoczeniu, w której mogą występować warunki sprzyjające zapłonowi materiałów palnych. Strefy te są określane na podstawie analizy ryzyka i zależą m.in. od rodzaju procesów technologicznych, używanych materiałów, wentylacji, obecności źródeł zapłonu oraz ilości substancji palnych.
Ich identyfikacja i odpowiednie oznaczenie stanowi podstawę do doboru właściwych środków ochrony, organizacji ewakuacji oraz ustalenia zasad bezpiecznej eksploatacji urządzeń i instalacji.

2. Rodzaje stref zagrożenia pożarowego i wybuchowego
W praktyce wyróżnia się dwie główne kategorie stref związanych z zagrożeniem:

a) Strefy zagrożenia wybuchem (EX)
Określone w przepisach takich jak Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. oraz normy PN-EN 60079, dotyczą przede wszystkim przestrzeni, w których mogą tworzyć się mieszaniny wybuchowe (gazy, pary cieczy palnych, pyły):
- Strefa 0 – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa jest obecna stale, przez długi czas lub często.
- Strefa 1 – przestrzeń, w której prawdopodobieństwo wystąpienia atmosfery wybuchowej jest wysokie w normalnych warunkach eksploatacji.
- Strefa 2 – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa pojawia się tylko sporadycznie i na krótki czas.

b) Strefy zagrożenia pożarowego (bez wybuchowego)
Są to obszary, w których może wystąpić pożar bez eksplozji. Klasyfikacja tych stref wynika m.in. z przepisów krajowych (np. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych) oraz analiz zagrożeń. Mogą to być np.:
- Magazyny materiałów łatwopalnych,
- Hale produkcyjne z obecnością otwartego ognia,
- Pomieszczenia z dużą ilością urządzeń elektrycznych,
- Strefy składowania cieczy palnych.

3. Kryteria wyznaczania stref zagrożenia pożarowego
Aby prawidłowo wyznaczyć strefy zagrożenia pożarowego, konieczna jest szczegółowa analiza wielu czynników:
- Rodzaj i ilość materiałów palnych – np. gazy techniczne, rozpuszczalniki, drewno, pyły przemysłowe,
- Źródła zapłonu – iskry mechaniczne, urządzenia elektryczne, powierzchnie gorące,
- Wentylacja i cyrkulacja powietrza – wpływa na możliwość akumulacji mieszanin palnych,
- Temperatura otoczenia i wilgotność – wpływają na palność materiałów,
- Charakterystyka procesów technologicznych – ciągłość, cykliczność, temperatura procesów.

4. Znaczenie stref zagrożenia pożarowego dla projektowania ochrony przeciwpożarowej
Właściwe określenie stref zagrożenia pożarowego wpływa na szereg decyzji inżynierskich i organizacyjnych, w tym:
- Dobór odpowiednich urządzeń elektrycznych i mechanicznych, spełniających wymagania dla danej strefy (np. urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym EX),
- Lokalizacja i liczba czujek dymu, temperatury oraz systemów gaśniczych,
- Opracowanie scenariuszy pożarowych dla systemów sygnalizacji i wentylacji pożarowej,
- Ograniczenie liczby osób przebywających w strefie zagrożenia,
- Planowanie dróg ewakuacyjnych i rozmieszczenie sprzętu gaśniczego.

5. Obowiązki właściciela lub zarządcy obiektu
Właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca obiektu budowlanego ma obowiązek:
- Zidentyfikować i sklasyfikować strefy zagrożenia pożarowego,
- Zapewnić odpowiednie środki techniczne i organizacyjne ograniczające ryzyko pożaru,
- Przeprowadzać regularne przeglądy, kontrole i aktualizacje dokumentacji,
- Szkolić pracowników w zakresie bezpiecznego postępowania w strefach zagrożenia,
- Oznakować strefy zgodnie z przepisami i normami.

6. Znaczenie stref w dokumentacji przeciwpożarowej
Informacje o strefach zagrożenia powinny być zawarte w dokumentach takich jak:
- Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego (IBP),
- Scenariusz rozwoju zdarzeń w czasie pożaru,
- Dokumentacja projektowa (np. projekty branżowe instalacji SAP, DSO, wentylacji),
- Dokument oceny ryzyka wybuchu (w przypadku stref EX).

Strefa zagrożenia pożarowego to kluczowy element analizy ryzyka pożarowego, który wpływa na cały system bezpieczeństwa obiektu – od projektowania instalacji technicznych, przez procedury organizacyjne, aż po codzienne użytkowanie przestrzeni. Jej prawidłowa klasyfikacja i wdrożenie odpowiednich środków ochrony są nie tylko obowiązkiem prawnym, ale przede wszystkim gwarancją bezpieczeństwa ludzi i mienia. W dobie zaawansowanych technologii oraz rosnącej świadomości w zakresie bezpieczeństwa, podejście do stref zagrożenia pożarowego powinno być kompleksowe, systemowe i oparte na rzetelnej analizie – z uwzględnieniem zarówno aspektów technicznych, jak i ludzkich.