Prewencja pożarowa na lotniskach – kluczowy...

Lotniska należą do najbardziej złożonych obiektów infrastrukturalnych, w których bezpieczeństwo pożarowe ma znaczenie absolutnie priorytetowe. Codziennie obsługują tysiące pasażerów, setki operacji lotniczych oraz ogromne ilości paliwa lotniczego i sprzętu technicznego. Z uwagi na połączenie wysokiej gęstości ruchu, dużej liczby instalacji elektrycznych, obecności substancji łatwopalnych oraz ciągłej pracy urządzeń mechanicznych, ryzyko pożaru jest realne i wielowymiarowe. Dlatego system prewencji pożarowej na lotniskach musi być kompleksowy, wielowarstwowy i stale doskonalony.

1. Charakterystyka zagrożeń pożarowych na lotniskach
Lotniska to miejsca, w których występuje wiele potencjalnych źródeł zapłonu. Największe zagrożenie stanowią:
- operacje tankowania samolotów, podczas których może dojść do wycieku lub zapłonu paliwa,
- obsługa techniczna statków powietrznych, gdzie używa się olejów, smarów, rozpuszczalników i gazów technicznych,
- infrastruktura energetyczna i oświetleniowa, w tym systemy nawigacyjne, agregaty prądotwórcze oraz zasilacze awaryjne,
- kuchnie lotniskowe, restauracje i strefy komercyjne, w których intensywnie wykorzystuje się energię elektryczną i urządzenia grzewcze,
- parkingi wielopoziomowe oraz tunele komunikacyjne, gdzie ryzyko pożaru pojazdu jest szczególnie wysokie.
Dodatkowo lotniska obejmują rozległe powierzchnie magazynowe i bagażowe, w których gromadzi się duże ilości materiałów organicznych i tworzyw sztucznych, co zwiększa potencjał pożarowy.

2. Kompleksowe podejście do prewencji pożarowej
Prewencja pożarowa na lotniskach polega nie tylko na reagowaniu na zdarzenia, ale przede wszystkim na zapobieganiu ich wystąpieniu poprzez wdrożenie odpowiednich procedur, systemów i szkoleń. Skuteczna strategia obejmuje:
- właściwe projektowanie i utrzymanie infrastruktury,
- ciągłe monitorowanie środowiska pracy,
- szkolenie personelu w zakresie bezpieczeństwa pożarowego,
- oraz integrację systemów technicznych w ramach spójnej koncepcji ochrony.
Celem nadrzędnym jest wykrycie i neutralizacja zagrożenia zanim dojdzie do rozwiniętego pożaru, który mógłby zagrozić ludziom, sprzętowi i ciągłości operacji lotniczych.

3. Systemy wczesnej detekcji i sygnalizacji pożaru
W halach odlotów, terminalach pasażerskich, hangarach i pomieszczeniach technicznych instalowane są automatyczne systemy sygnalizacji pożaru (SSP). Ich zadaniem jest jak najwcześniejsze wykrycie dymu, płomienia lub podwyższonej temperatury.
W obiektach o dużej kubaturze – takich jak terminale czy hangary – stosuje się aspiracyjne systemy detekcji dymu (VESDA), które analizują powietrze pobierane z wielu punktów jednocześnie. Dzięki temu mogą zareagować na zagrożenie już na etapie mikroskopijnych cząstek dymu.
W strefach o szczególnym znaczeniu, np. w pomieszczeniach kontroli lotów, serwerowniach lub centrach zarządzania ruchem, czujniki są zintegrowane z systemami gaszenia gazowego, które działają automatycznie po potwierdzeniu alarmu.

4. Systemy gaszenia – skuteczność bez kompromisów
Dobór odpowiednich systemów gaśniczych na lotniskach wymaga uwzględnienia zarówno rodzaju zagrożeń, jak i specyfiki poszczególnych stref.
W hangarach i strefach obsługi technicznej najczęściej stosuje się systemy pianowe o wysokiej wydajności, zdolne do szybkiego stłumienia pożaru paliwa lotniczego (klasa B). Piana tworzy warstwę odcinającą dopływ tlenu, co skutecznie zatrzymuje proces spalania.
W terminalach pasażerskich oraz pomieszczeniach biurowych i komercyjnych wykorzystuje się tradycyjne instalacje tryskaczowe, które zapewniają kontrolę nad rozwojem pożaru do czasu przybycia służb ratowniczych.
W serwerowniach, centrach danych i pomieszczeniach telekomunikacyjnych stosuje się środki gaśnicze nieprzewodzące prądu, takie jak Novec 1230, Inergen czy FM-200, które gaszą ogień bez ryzyka uszkodzenia elektroniki.
Na płytach postojowych dostępne są mobilne systemy pianowe oraz samochody ratowniczo-gaśnicze o wysokiej mobilności, przystosowane do pracy w warunkach pożaru paliwa lotniczego.

5. Organizacja ochrony przeciwpożarowej
Każde lotnisko dysponuje własną lotniskową strażą pożarną (Airport Rescue and Firefighting Service – ARFF), której zadaniem jest natychmiastowa reakcja na zdarzenia pożarowe zarówno na terenie terminala, jak i w strefie operacyjnej. Czas reakcji w przypadku incydentu lotniczego mierzony jest w sekundach – standardowo poniżej trzech minut od zgłoszenia.
Jednak prewencja zaczyna się dużo wcześniej – na etapie planowania przestrzennego, projektowania dróg ewakuacyjnych, rozmieszczania hydrantów i punktów poboru wody, a także zapewnienia nieprzerwanych dostaw mediów dla systemów gaśniczych.
Lotniskowe służby ochrony współpracują ściśle z krajowymi i lokalnymi jednostkami Państwowej Straży Pożarnej, prowadząc wspólne ćwiczenia i analizy zagrożeń.

6. Bezpieczeństwo paliwowe i obsługa tankowania
Jednym z najbardziej krytycznych procesów na lotnisku jest tankowanie samolotów. W tym obszarze obowiązują ścisłe procedury bezpieczeństwa, obejmujące:
- stosowanie antystatycznych przewodów uziemiających,
- kontrolę szczelności instalacji paliwowych,
- zakaz używania urządzeń iskrzących w strefie tankowania,
- oraz natychmiastowe odłączenie zasilania w razie wykrycia dymu lub zapachu paliwa.
Obsługa naziemna musi być odpowiednio przeszkolona, aby reagować na każdy sygnał potencjalnego zagrożenia, a strefy tankowania są wyposażone w automatyczne systemy detekcji wycieków i systemy odcięcia paliwa.

7. Rola wentylacji i kontroli dymu
W przypadku pożaru dym jest jednym z najgroźniejszych czynników – ogranicza widoczność, utrudnia ewakuację i może zawierać toksyczne substancje. Dlatego w terminalach pasażerskich i garażach podziemnych stosuje się systemy wentylacji pożarowej i odprowadzania dymu.
Systemy te, sterowane automatycznie, zapewniają kierunkowy przepływ powietrza, który umożliwia utrzymanie wolnej od dymu przestrzeni ewakuacyjnej. W dużych obiektach wykorzystuje się klapy dymowe, wentylatory strumieniowe i czujniki ciśnienia, które wspólnie tworzą zintegrowany układ sterowany przez centralę pożarową.

8. Szkolenia, procedury i kultura bezpieczeństwa
Ochrona przeciwpożarowa na lotnisku nie ogranicza się do technologii – równie ważny jest czynnik ludzki. Wszystkie służby – od obsługi naziemnej, przez personel techniczny, po zarządzających terminalem – muszą być regularnie szkolone w zakresie procedur pożarowych i ewakuacyjnych.
Ćwiczenia ewakuacyjne odbywają się cyklicznie, obejmując symulacje pożarów w terminalach, hangarach i na płytach postojowych. Ich celem jest doskonalenie współpracy między różnymi służbami oraz weryfikacja skuteczności systemów alarmowych i komunikacyjnych.
Tworzenie kultury bezpieczeństwa oznacza również wprowadzenie zasad codziennej profilaktyki: utrzymania czystości w strefach technicznych, właściwego składowania materiałów łatwopalnych, kontroli stanu instalacji elektrycznych i natychmiastowego zgłaszania wszelkich usterek.

9. Nowe technologie w prewencji pożarowej
Nowoczesne lotniska coraz częściej korzystają z zaawansowanych technologii wspierających prewencję. Systemy oparte na sztucznej inteligencji (AI) analizują dane z kamer termowizyjnych, czujników temperatury i systemów zasilania, wykrywając nieprawidłowości jeszcze przed wystąpieniem pożaru.
Drony inspekcyjne pozwalają na zdalne monitorowanie rozległych przestrzeni, takich jak hangary czy pasy startowe, natomiast integracja systemów bezpieczeństwa w ramach platform IoT (Internet of Things) umożliwia natychmiastową reakcję w razie wykrycia zagrożenia.

Prewencja pożarowa na lotniskach to złożony system działań technicznych, organizacyjnych i proceduralnych, którego celem jest ochrona życia, mienia oraz ciągłości operacji lotniczych. Skuteczność ochrony zależy od synergii pomiędzy zaawansowanymi technologiami detekcji i gaszenia, odpowiednim planowaniem infrastruktury oraz dobrze wyszkolonym personelem. W erze dynamicznego rozwoju transportu lotniczego i rosnącego natężenia ruchu pasażerskiego, inwestowanie w nowoczesne rozwiązania przeciwpożarowe nie jest już tylko obowiązkiem prawnym – to strategiczna konieczność, która decyduje o bezpieczeństwie całej branży lotniczej.