System oddymiania i wentylacji pożarowej...

Współczesne biurowce, zwłaszcza te o dużej kubaturze i wielu kondygnacjach, wymagają zaawansowanych rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa pożarowego. Jednym z najważniejszych elementów tych rozwiązań jest system oddymiania i wentylacji pożarowej, który odgrywa zasadniczą rolę w ochronie życia oraz mienia. Choć często pozostaje niewidoczny dla użytkowników obiektu, to właśnie on decyduje o możliwości sprawnej ewakuacji i skutecznych działań gaśniczych.

1. Znaczenie systemów oddymiania w biurowcach
Podczas pożaru największym zagrożeniem dla zdrowia i życia człowieka jest dym, a nie ogień. Zawarte w nim toksyczne produkty spalania, takie jak tlenek węgla, cyjanowodór czy dwutlenek węgla, mogą doprowadzić do utraty przytomności w ciągu kilkudziesięciu sekund. Dodatkowo dym gwałtownie ogranicza widoczność, utrudniając orientację w przestrzeni i podejmowanie racjonalnych decyzji.
Rola systemu oddymiania polega na:
- usuwaniu dymu i gorących gazów z obszaru pożaru,
- zapewnieniu przejezdności dróg ewakuacyjnych,
- utrzymaniu warstwy powietrza wolnej od dymu,
- poprawie warunków pracy jednostek ratowniczych,
- ograniczeniu rozprzestrzeniania się ognia i wysokiej temperatury.
Skuteczny system oddymiania w biurowcach jest kluczowym elementem umożliwiającym osiągnięcie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa, zgodnie z obowiązującymi normami i przepisami techniczno-budowlanymi.

2. Elementy systemu oddymiania i wentylacji pożarowej
System oddymiania składa się z wielu urządzeń odpowiedzialnych za detekcję, sterowanie oraz odprowadzanie dymu. Wśród nich można wyróżnić:
1. Klapy dymowe – otwierają się automatycznie, umożliwiając naturalny odpływ dymu z budynku. Montowane są głównie w stropodachach oraz świetlikach dachowych.
2. Wentylatory oddymiające – stanowią serce systemu mechanicznego; pracują w ekstremalnych temperaturach nawet do 400°C przez minimum 120 minut.
3. Przewody oddymiające i kanały wentylacyjne – odpowiedzialne za transport dymu do punktów wyrzutowych.
4. Systemy nadciśnieniowe – zapewniają dodatnie ciśnienie w klatkach schodowych i szybach windowych, zapobiegając przenikaniu dymu do dróg ewakuacyjnych.
5. Centrala sterująca oddymianiem – koordynuje pracę wszystkich komponentów, odbiera sygnały z czujek i wydaje odpowiednie komendy.
6. Układy zasilania awaryjnego – gwarantują działanie systemu również w przypadku zaniku energii elektrycznej.
Każdy z tych elementów musi być dobrany zgodnie z dokumentacją projektową oraz certyfikowany zgodnie z normą PN-EN 12101.

3. Naturalne i mechaniczne systemy oddymiania
W biurowcach stosuje się dwa podstawowe typy systemów:
- Oddymianie naturalne
- Bazuje na zjawisku konwekcji – gorący dym unosi się, a otwarte klapy dymowe umożliwiają jego odprowadzenie. To rozwiązanie jest skuteczne przede wszystkim w dużych przestrzeniach, takich jak atria, hale wejściowe czy otwarte kondygnacje.
Zalety:
- niskie koszty eksploatacji,
- prostota działania,
- minimalna awaryjność.

Wady:
- ograniczona skuteczność w budynkach wysokich oraz wielokondygnacyjnych,
- brak precyzyjnej kontroli nad kierunkiem przepływu dymu.

Oddymianie mechaniczne

To najbardziej zaawansowane i obecnie najczęściej stosowane rozwiązanie w biurowcach. Wykorzystuje wentylatory pożarowe, które kontrolują przepływ powietrza i umożliwiają skierowanie dymu do określonych kanałów.
Zalety:
- wysoka skuteczność nawet w gęstej zabudowie kondygnacyjnej,
- możliwość tworzenia stref nadciśnienia chroniących drogi ewakuacji,
- pełna integracja z systemem BMS i SSP.

Wady:
- większa złożoność,
- wyższe koszty instalacji i utrzymania.

4. Integracja z innymi systemami bezpieczeństwa
Nowoczesne biurowce wykorzystują rozbudowane i zintegrowane systemy ochrony, w których oddymianie pełni funkcję kluczowego elementu.
Najważniejsze współpracujące instalacje to:
- System sygnalizacji pożaru (SSP) – uruchamia procedury oddymiania na podstawie detekcji dymu lub temperatury.
- DSO – Dźwiękowy System Ostrzegawczy – przekazuje komunikaty ewakuacyjne zależne od sytuacji.
- System kontroli dostępu – automatycznie odblokowuje drzwi ewakuacyjne.
- Winda pożarowa – wyłączana lub kierowana na poziom ewakuacyjny.
- Systemy przeciwpożarowe (tryskaczowe, mgłowe) – spowalniają proces spalania i redukują ilość dymu.
- BMS – Building Management System – centralny punkt kontroli i nadzoru nad instalacjami budynku.
Dzięki integracji wszystkich podsystemów możliwe jest w pełni automatyczne, szybkie i logiczne reagowanie budynku na pożar.

5. Projektowanie systemów oddymiania w biurowcach
Projektowanie systemu oddymiania to proces wieloetapowy, wymagający uwzględnienia m.in.:
- geometrii budynku,
- przeznaczenia stref pożarowych,
- przewidywanego obciążenia ogniowego,
- analizy CFD (symulacji przepływu dymu),
- wymogów prawnych i normatywnych.
Właściwy projekt gwarantuje utrzymanie ASET – czasu dostępnego dla bezpiecznej ewakuacji – na odpowiednim poziomie. To kluczowy wskaźnik pozwalający oszacować, czy osoby znajdujące się w budynku zdołają opuścić go, zanim warunki wewnątrz staną się krytyczne.

6. Utrzymanie i serwis systemu oddymiania
System oddymiania musi działać niezawodnie, dlatego przepisy nakładają obowiązek regularnych przeglądów. Obejmują one:
- testy działania klap dymowych,
- pomiary wydajności wentylatorów,
- weryfikację poprawności sterowania i integracji,
- sprawdzenie przewodów oddymiających,
- testy zasilania rezerwowego.
Zaniedbania w serwisowaniu mogą skutkować utratą funkcjonalności systemu i drastycznym pogorszeniem warunków ewakuacji podczas pożaru.

7. Nowoczesne technologie w wentylacji pożarowej
W biurowcach klasy A coraz częściej wykorzystuje się:
- inteligentne algorytmy sterowania dostosowujące pracę systemu do aktualnej sytuacji,
- czujniki przepływu, temperatury i dymu o wysokiej czułości,
- redundantne systemy zasilania,
- symulacje 3D przepływu dymu,
- zdalny monitoring w ramach IoT i BMS.
Technologie te zwiększają niezawodność systemu i pozwalają na błyskawiczną reakcję w momencie wykrycia zagrożenia.

System oddymiania i wentylacji pożarowej to jeden z najważniejszych elementów ochrony przeciwpożarowej w biurowcach. Decyduje o skuteczności ewakuacji, wspiera działania straży pożarnej i minimalizuje straty materialne. Jego poprawne działanie zależy od odpowiedniego projektu, certyfikowanych urządzeń, integracji z innymi systemami bezpieczeństwa oraz regularnej konserwacji.
W dobie inteligentnych budynków rola tych instalacji rośnie jeszcze bardziej – to nie tylko wymóg prawny, lecz filar nowoczesnego zarządzania bezpieczeństwem obiektu.