Systemy przeciwpożarowe w biurowcach i budynkach użyteczności publicznej

W dobie nowoczesnego projektowania systemów bezpieczeństwa pożarowego, szczególne znaczenie zyskały zaawansowane narzędzia analityczne, które umożliwiają precyzyjne odwzorowanie warunków zagrożenia w obiektach zamkniętych. Jednym z takich narzędzi są obliczenia CFD (Computational Fluid Dynamics), stosowane m.in. w analizie efektywności wentylacji strumieniowej w garażach podziemnych. Ich zastosowanie pozwala nie tylko na spełnienie wymagań projektowych, lecz przede wszystkim na optymalizację działania systemów oddymiania i zapewnienie realnego bezpieczeństwa ludziom i mieniu.

Znaczenie wentylacji strumieniowej w garażach podziemnych

Garaże wielostanowiskowe, zwłaszcza podziemne, są szczególną kategorią obiektów pod względem ochrony przeciwpożarowej. Ich ograniczona kubatura, wielopoziomowa konstrukcja oraz obecność łatwopalnych materiałów (np. paliwa, tworzywa sztuczne) sprawiają, że w przypadku pożaru niezwykle szybko dochodzi do zadymienia. W takich warunkach podstawową rolę odgrywa wentylacja strumieniowa, wykorzystująca specjalne wentylatory nadmuchowe (jet-fany), które wymuszają kierunkowy przepływ powietrza i dymu w kierunku punktów wyciągowych.
Skuteczność tego rozwiązania zależy jednak od wielu zmiennych: geometrii pomieszczenia, lokalizacji źródła pożaru, siły i kierunku strumienia powietrza, obecności przeszkód (np. samochodów) oraz układu kanałów wyciągowych. Dlatego coraz częściej nieodzowne staje się zastosowanie symulacji CFD, które umożliwiają inżynierowi przewidywanie rzeczywistego zachowania dymu i gazów pożarowych.

Czym są obliczenia CFD?

Obliczenia CFD to metoda numeryczna służąca do analizy przepływu płynów i gazów, w tym również dymu pożarowego, w zadanych warunkach geometrycznych i fizycznych. W kontekście ochrony przeciwpożarowej pozwalają na:
- modelowanie rozprzestrzeniania się dymu i ciepła w czasie,
- analizę wpływu działania wentylatorów strumieniowych,
- ocenę warunków widoczności i temperatury na trasach ewakuacyjnych,
- weryfikację efektywności systemu oddymiania przed jego wdrożeniem.
Symulacje CFD wykonywane są w specjalistycznych programach, takich jak FDS (Fire Dynamics Simulator), ANSYS Fluent, PyroSim czy SimScale. Umożliwiają one trójwymiarową wizualizację procesów fizycznych, których nie da się przewidzieć w sposób intuicyjny lub jedynie w oparciu o normy projektowe.

Korzyści z zastosowania symulacji CFD w garażach

Włączenie obliczeń CFD do etapu projektowego systemu wentylacji strumieniowej przynosi szereg wymiernych korzyści:
✅ Bezpieczeństwo ewakuacji
Dzięki symulacjom można sprawdzić, czy w strefach dojścia ewakuacyjnego zostanie zachowana minimalna widoczność (np. 10 m w poziomie oczu) oraz dopuszczalna temperatura (<60°C). CFD pozwala sprawdzić to dla różnych scenariuszy pożarowych.
✅ Optymalizacja rozmieszczenia urządzeń
Zamiast przewymiarowywać system lub montować wentylatory „na zapas”, symulacje pozwalają optymalnie rozmieścić jet-fany i wyciągi, co przekłada się na oszczędności inwestycyjne i eksploatacyjne.
✅ Weryfikacja działania w sytuacjach krytycznych
CFD pozwala testować różne scenariusze pożaru – np. przy zamkniętych drzwiach, częściowym uszkodzeniu systemu lub obecności przeszkód (aut). Dzięki temu projekt jest bardziej odporny na nieprzewidziane sytuacje.
✅ Uwiarygodnienie dokumentacji projektowej
Symulacje CFD coraz częściej są oczekiwanym elementem dokumentacji projektowej, szczególnie w przypadkach, gdy projekt odbiega od przepisów standardowych i wymaga opinii rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych.

Etapy tworzenia symulacji CFD dla garażu

1. Modelowanie geometrii obiektu
Na podstawie dokumentacji projektowej odwzorowuje się dokładny układ garażu: ściany, słupy, stropy, rampy, bramy, układ wentylatorów oraz punkt pożaru.
2. Definiowanie warunków początkowych i brzegowych
Określa się m.in. moc pożaru (najczęściej 4–8 MW dla samochodu osobowego), temperaturę otoczenia, kierunek przepływu powietrza i ustawienia wentylatorów.
3. Uruchomienie symulacji czasowej
Program analizuje rozprzestrzenianie się dymu i ciepła w czasie (najczęściej 300–600 sekund od momentu zapłonu).
4. Analiza wyników
Efekty przedstawiane są w postaci wykresów, izopowierzchni temperatury, linii widoczności oraz strumieni przepływu gazów.
5. Wnioski i korekty projektowe
W razie potrzeby, na podstawie uzyskanych danych, projekt ulega korektom – np. zmianie mocy wentylatorów, dodaniu jednostek czy przemieszczeniu wyciągów.

Zgodność z przepisami i wytycznymi

Zgodnie z polskimi przepisami, wentylacja oddymiająca w garażach musi spełniać wymagania określone w:
- Warunkach Technicznych (Dz.U. 2019 poz. 1065) – m.in. w zakresie odprowadzania dymu i ciepła oraz ewakuacji ludzi.
- Normie PN-B-02877-4:2001 – wentylacja pożarowa garaży zamkniętych.
- Wytycznych CNBOP, ITB, FM Global – w przypadku stosowania rozwiązań niestandardowych.
Symulacje CFD służą nie tylko weryfikacji zgodności z powyższymi aktami, ale również mogą stanowić uzasadnienie rozwiązań zamiennych w procesie uzgadniania projektu z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych lub PSP.

Wyzwania i ograniczenia CFD

Pomimo niewątpliwych zalet, należy mieć świadomość, że:
- CFD wymaga odpowiedniej wiedzy i doświadczenia – błędna interpretacja wyników może prowadzić do fałszywych wniosków.
- Symulacje są czasochłonne i wymagają dużych zasobów obliczeniowych – szczególnie przy analizie obiektów wielopoziomowych.
- Rezultaty są uzależnione od przyjętych założeń – np. wielkości pożaru, warunków brzegowych, efektywności systemów detekcji.
Dlatego też CFD powinno być wykorzystywane przez wyspecjalizowanych inżynierów pożarowych, we współpracy z projektantami wentylacji oraz rzeczoznawcami.

Obliczenia CFD stały się integralnym narzędziem nowoczesnego projektowania systemów oddymiania w garażach podziemnych. Pozwalają inżynierom z wyprzedzeniem przewidzieć rzeczywiste zachowanie się dymu i powietrza w sytuacji pożaru, co umożliwia stworzenie bezpiecznego, efektywnego i zgodnego z przepisami systemu wentylacji strumieniowej. W dobie rosnącej złożoności obiektów oraz coraz wyższych wymagań formalnych, symulacje CFD są nie tylko pomocą projektową – stają się standardem odpowiedzialnego podejścia do bezpieczeństwa pożarowego.

Systemy alarmowe odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa przeciwpożarowego w domach opieki. W odróżnieniu od innych typów obiektów, w placówkach opiekuńczych konieczne jest uwzględnienie specyficznych potrzeb ich mieszkańców – osób, które mogą mieć ograniczoną zdolność do samodzielnego reagowania na sytuacje zagrożenia.
Wiele osób przebywających w domach opieki może mieć trudności ze słyszeniem lub rozpoznaniem dźwięku alarmu przeciwpożarowego, a także z jego samodzielnym uruchomieniem w przypadku zauważenia zagrożenia. W związku z tym projektowanie i instalacja systemu alarmowego musi być bezpośrednio dostosowane do potrzeb tej szczególnej grupy użytkowników.

Podczas planowania skutecznego systemu alarmowego w domu opieki należy wziąć pod uwagę cztery kluczowe aspekty:
1. Rozmieszczenie ręcznych punktów alarmowych
Każde piętro budynku oraz każde wyjście ewakuacyjne powinny być wyposażone w ręczny przycisk alarmowy zlokalizowany w łatwo dostępnym miejscu. Zaleca się montaż na wysokości około 1,4 metra, przy czym odległość między kolejnymi punktami nie powinna przekraczać 45 metrów. Ich rozmieszczenie musi umożliwiać szybką aktywację alarmu zarówno przez personel, jak i – w miarę możliwości – przez mieszkańców.
2. Szkolenie personelu i edukacja mieszkańców
Wszystkie osoby zatrudnione w placówce powinny znać zasady działania systemu alarmowego i potrafić go aktywować w sytuacji zagrożenia. Ponadto, jeśli stan zdrowia mieszkańców na to pozwala, warto zapoznać ich z wyglądem oraz dźwiękiem alarmu i – w razie możliwości – nauczyć ich podstawowej obsługi przycisków alarmowych.
3. Dostosowanie sygnałów alarmowych do potrzeb mieszkańców
W przypadku osób niesłyszących lub z ograniczoną percepcją dźwięków zaleca się zastosowanie alarmów wizualnych (np. sygnałów świetlnych) lub systemów indywidualnych powiadomień, takich jak pagery. W niektórych sytuacjach, dla zapewnienia spokojnej ewakuacji, można rozważyć wykorzystanie tzw. „cichych alarmów”, których sygnał trafia wyłącznie do personelu.
4. Poziom natężenia dźwięku alarmu
Głośność sygnału powinna być dostosowana do możliwości percepcyjnych mieszkańców oraz ich stanu zdrowia psychicznego. W celu uniknięcia paniki zaleca się, by dźwięk alarmu miał poziom co najmniej 45 dBA w całym obiekcie. Alternatywnie, jeżeli nie istnieje ryzyko dezorientacji mieszkańców, system może emitować dźwięk o natężeniu 75 dBA, co zapewnia jego wyraźne słyszalność w każdej części budynku.

Dostosowanie systemów alarmowych do specyfiki domów opieki nie tylko zwiększa szanse na szybką i skuteczną ewakuację, ale przede wszystkim chroni zdrowie i życie osób, które często są najbardziej narażone w sytuacjach kryzysowych. Profesjonalne podejście do projektowania, instalacji oraz obsługi alarmów przeciwpożarowych powinno być standardem w każdej placówce opiekuńczej.

Bezpieczeństwo przeciwpożarowe w domach opieki wymaga szczególnej uwagi i indywidualnego podejścia. Ze względu na ograniczoną mobilność, problemy ze słuchem czy wzrokiem oraz inne schorzenia charakterystyczne dla mieszkańców tego typu placówek, standardowe rozwiązania techniczne mogą okazać się niewystarczające. Dlatego tak istotne jest, aby projektowanie, instalacja oraz obsługa systemów alarmowych były prowadzone przez specjalistów posiadających doświadczenie w pracy z obiektami opieki długoterminowej. Tylko wówczas możliwe jest stworzenie środowiska, które nie tylko spełnia wymogi formalne, ale przede wszystkim realnie chroni życie i zdrowie najbardziej wrażliwych użytkowników. Inwestycja w odpowiednio dobrane rozwiązania alarmowe, szkolenie personelu oraz regularne testy systemów przeciwpożarowych to kluczowe elementy kompleksowego podejścia do ochrony przeciwpożarowej w domach opieki – podejścia, które może uratować ludzkie życie.

Branża budowlana ponownie łączy siły, by nieść pomoc i wspólnie rywalizować na najwyższym poziomie. Już 30–31 maja 2025 r. w Podłężu odbędzie się druga edycja wydarzenia charytatywnego „Pomaganie Buduje. 48h”, którego sercem są II Mistrzostwa Polski Branży Budowlanej w kolarstwie szosowym.

W ubiegłym roku impreza zgromadziła 220 zawodników i zawodniczek, którzy z ogromnym zaangażowaniem pokonali trasę przez Puszczę Niepołomicką. Towarzyszyła im nie tylko sportowa pasja, ale także silne poczucie wspólnoty i chęć pomocy Podopiecznym Fundacji Rodziny Maj im. Piotra Maja – organizatora wydarzenia.

Tegoroczna edycja będzie jeszcze bardziej intensywna – wydarzenie rozszerzono do 48 godzin, aby umożliwić realizację jeszcze większej liczby inicjatyw wspierających dobrostan uczestników, a także zainicjowano próbę pobicia rekordu Polski. Wszystko po to, by jeszcze skuteczniej promować ideę mądrej pomocy i integracji środowiska budowlanego.

Zawody, wspólne wyzwania, integracja i wielkie serca – tego nie można przegapić. Już 21 lutego ruszają zapisy, a organizatorzy zachęcają do udziału wszystkich, dla których wartości takie jak współpraca, aktywność fizyczna i empatia mają szczególne znaczenie.

Więcej informacji o wydarzeniu oraz rejestracji dostępnych będzie na stronie Fundacji: https://fundacjarodzinymaj.pl/

W nowoczesnym budownictwie ochrona przed skutkami pożarów nie ogranicza się jedynie do zastosowania biernych zabezpieczeń czy urządzeń gaśniczych. Coraz większe znaczenie zyskują systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła, które mają za zadanie umożliwić bezpieczną ewakuację ludzi, ochronę mienia oraz wsparcie służb ratowniczych. Jednym z najważniejszych komponentów tych systemów są klapy dymowe, których jakość i funkcjonalność są regulowane przez normę PN-EN 12101-2:2017.

1. Cel i znaczenie normy PN-EN 12101-2:2017

Norma PN-EN 12101-2:2017 zatytułowana „Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła – Część 2: Klapy dymowe” definiuje wymagania techniczne, badawcze i eksploatacyjne dla klap dymowych stosowanych w grawitacyjnych systemach oddymiania.
Celem normy jest zapewnienie, że klapy dymowe:
- efektywnie usuwają dym i gorące gazy z przestrzeni objętej pożarem,
- przyczyniają się do utrzymania wolnych od dymu warstw powietrza na poziomie dróg ewakuacyjnych,
- wspierają działania straży pożarnej,
- posiadają potwierdzoną odporność na działanie wysokiej temperatury,
- są niezawodne w warunkach awaryjnych.
Norma ma zastosowanie zarówno w nowo projektowanych budynkach, jak i w obiektach poddawanych modernizacji, w których wymagane jest zastosowanie sprawdzonych i certyfikowanych rozwiązań technicznych.

2. Zakres techniczny normy

PN-EN 12101-2:2017 określa wymagania eksploatacyjne i metody badań klap dymowych, w tym:
- konstrukcję,
- sposób otwierania (manualny, automatyczny, pneumatyczny, elektryczny),
- odporność na temperaturę i ciśnienie,
- trwałość działania,
- niezawodność otwierania w sytuacji pożaru.
Klapy podlegają klasyfikacji na podstawie serii testów, które muszą spełnić, by zostać uznane za zgodne z wymaganiami.

3. Wymagania funkcjonalne wobec klap dymowych

Zgodnie z normą, klapy dymowe muszą spełniać kilka kluczowych kryteriów:

3.1. Wydajność aerodynamiczna
Norma określa aerodynamiczny współczynnik wydajności (Cv), który musi być określony na podstawie badań w tunelu aerodynamicznym. Parametr ten służy do obliczeń efektywności oddymiania danego obiektu.

3.2. Odporność na wysoką temperaturę
Klapy dymowe muszą wytrzymać działanie wysokiej temperatury przez określony czas – zazwyczaj testy przeprowadza się w warunkach temperatury 300°C przez minimum 30 minut, a także przy temperaturze impulsowej 600°C przez krótszy okres.

3.3. Niezawodność uruchamiania
Klapa musi otworzyć się w czasie poniżej 60 sekund od zadziałania systemu. Norma określa wymogi dotyczące liczby cykli otwarcia/zamknięcia, jakie musi przejść urządzenie w ramach testów trwałości (minimum 10 000 cykli dla klap eksploatowanych również do przewietrzania).

3.4. Odporność na czynniki atmosferyczne
Klapy muszą być odporne na działanie wiatru, deszczu, śniegu oraz wahań temperatur. Testy obejmują m.in. sprawdzanie szczelności w warunkach opadowych i w czasie działania podciśnienia.

4. Znaczenie certyfikacji i deklaracji zgodności

Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 (CPR), klapy dymowe podlegają obowiązkowej ocenie zgodności i muszą posiadać:
- deklarację właściwości użytkowych (DoP),
- znakowanie CE, które potwierdza zgodność z PN-EN 12101-2:2017.
Wyroby nieposiadające stosownej certyfikacji nie mogą być stosowane w systemach oddymiania obiektów budowlanych.

5. Praktyczne zastosowanie klap dymowych w budynkach

Klapy dymowe są wykorzystywane głównie w:
- klatkach schodowych (oddymianie pionowe),
- halach przemysłowych i magazynach (systemy grawitacyjne),
- pasażach handlowych i atriach,
- garażach (oddymianie grawitacyjne lub wspomagane),
- dachach budynków biurowych i użyteczności publicznej.
W sytuacji pożaru klapa otwiera się automatycznie, umożliwiając swobodny wypływ dymu i gorących gazów. W połączeniu z odpowiednim nawiewem kompensacyjnym (np. przez drzwi lub dodatkowe otwory napowietrzające), zapewniany jest przepływ powietrza zgodny z kierunkiem ewakuacji.

6. Integracja z systemem zarządzania bezpieczeństwem pożarowym

Klapy dymowe zgodne z PN-EN 12101-2:2017 muszą być zintegrowane z:
- systemem sygnalizacji pożaru (SSP),
- systemem sterowania oddymianiem (np. centralką RZN),
- zasilaniem awaryjnym – tak by możliwe było ich otwarcie nawet przy braku napięcia podstawowego,
- czujnikami temperatury i dymu – uruchamiającymi system w czasie rzeczywistym.
Dodatkowo, jeśli klapy pełnią również funkcję przewietrzania dziennego, należy zapewnić ich bezpieczną obsługę ręczną lub automatyczną w trybie codziennym, bez wpływu na ich funkcję pożarową.

7. Przeglądy i konserwacja

Norma nie określa bezpośrednio harmonogramów przeglądów, jednak zgodnie z dobrą praktyką i przepisami krajowymi (m.in. Rozporządzeniem MSWiA), należy wykonywać:
- okresowe przeglądy techniczne (najczęściej co 6 lub 12 miesięcy),
- testy funkcjonalne – otwieranie, zamykanie, sygnalizacja,
- kontrolę czystości, zamocowań, izolacji, zawiasów i siłowników.
Dla utrzymania zgodności z normą i poprawnego działania systemu zaleca się prowadzenie dokumentacji serwisowej i rejestrowanie wszystkich testów.

Norma PN-EN 12101-2:2017 stanowi fundamentalne odniesienie dla producentów, projektantów, instalatorów oraz użytkowników klap dymowych. Dzięki jednoznacznym wymaganiom dotyczącym wydajności, odporności ogniowej i niezawodności, możliwe jest projektowanie efektywnych systemów oddymiania, które realnie wpływają na poziom bezpieczeństwa pożarowego budynków. W dobie intensywnej urbanizacji i wzrostu złożoności architektury, certyfikowane i sprawdzone rozwiązania oddymiające stają się niezbędnym elementem każdego odpowiedzialnie zaprojektowanego obiektu.

Regularna ocena skuteczności ćwiczeń przeciwpożarowych stanowi kluczowy element systemu bezpieczeństwa pożarowego w każdej organizacji. Dzięki niej możliwe jest nie tylko potwierdzenie praktycznej przydatności obowiązujących procedur, lecz także identyfikacja obszarów wymagających poprawy. Poniżej przedstawiono kompleksowe wytyczne wspomagające efektywną analizę przebiegu próbnej ewakuacji.

1. Pomiar czasu ewakuacji

- Rejestruj czas od momentu uruchomienia alarmu do chwili dotarcia ostatniego uczestnika do punktu zbiórki.
- Porównuj wyniki z poprzednimi ćwiczeniami lub z ustalonymi normami czasowymi.
- Oceń, czy ewakuacja została przeprowadzona w akceptowalnym czasie.

2. Obserwacja zachowań i zgodności z procedurami

- Monitoruj, czy uczestnicy reagowali spokojnie, zachowując porządek i dynamikę działań.
- Sprawdź, czy wszyscy korzystali z wyznaczonych dróg ewakuacyjnych.
- Zidentyfikuj przypadki naruszenia procedur, takie jak korzystanie z wind czy zatrzymywanie się w celu zabrania rzeczy osobistych.
- Upewnij się, że procedury uwzględniające osoby ze szczególnymi potrzebami zostały wdrożone i przestrzegane.

3. Weryfikacja kompletności danych personalnych

- Zweryfikuj obecność wszystkich osób w punktach zbiórki.
- Oceń sprawność i dokładność procesu liczenia uczestników.
- Zgłoś wszelkie niejasności dotyczące ewentualnych braków personalnych.

4. Ocena skuteczności komunikacji

- Sprawdź, czy systemy alarmowe (sygnalizacja dźwiękowa, komunikaty głosowe, urządzenia radiowe) działały prawidłowo.
- Oceń, czy przekazywane instrukcje były zrozumiałe dla wszystkich uczestników.
- Przeanalizuj jakość komunikacji między zespołami ewakuacyjnymi a kadrą zarządzającą.

5. Ocena realizacji przydzielonych ról

- Sprawdź, czy osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo (np. koordynatorzy, inspektorzy BHP, wyznaczeni liderzy ewakuacji) wykonały swoje obowiązki zgodnie z planem.
- Oceń skuteczność działania innych uczestników, takich jak osoby odpowiedzialne za udzielanie pomocy, sprzątacze czy liderzy pięter.
- Zwróć uwagę na poziom widoczności i skuteczności przywództwa podczas całego ćwiczenia.

6. Identyfikacja przeszkód i zagrożeń

- Skontroluj, czy drogi ewakuacyjne były wolne od przeszkód i nie dochodziło do ich zatłoczenia.
- Zbadaj, czy drzwi ewakuacyjne były otwarte, a uczestnicy znali drogę ewakuacji.
- Oceń, czy nie doszło do nieprawidłowego użycia wind.

7. Zebranie opinii uczestników

- Po zakończeniu ćwiczeń przeprowadź krótką ankietę lub spotkanie podsumowujące.
- Zapytaj pracowników, czy wiedzieli, jak się zachować, czy czuli się bezpiecznie oraz jakie mają sugestie usprawniające przebieg ewakuacji.

8. Dokumentacja i analiza wyników

Sporządź raport zawierający następujące informacje:
- Data, godzina i miejsce przeprowadzenia ćwiczeń
- Łączny czas ewakuacji
- Pozytywne i negatywne obserwacje
- Problemy napotkane podczas ewakuacji
- Rekomendacje usprawnień
- Propozycje aktualizacji planu ewakuacyjnego lub procedur bezpieczeństwa pożarowego

9. Wdrożenie działań korygujących

- Na podstawie wyników raportu wprowadź odpowiednie zmiany w planie ewakuacji, oznakowaniu oraz programach szkoleń.
- Rozwiąż zidentyfikowane problemy, w tym niejasności związane z przypisanymi rolami.
- Zaplanuj dodatkowe szkolenia w obszarach, w których ujawniono braki.

10. Analiza porównawcza w czasie

- Prowadź archiwum wszystkich przeprowadzonych ćwiczeń w celu śledzenia postępów.
- Monitoruj, czy czas reakcji ulega skróceniu, a liczba popełnianych błędów systematycznie maleje.
- Wdrażaj zmiany na podstawie długofalowej analizy efektywności ewakuacji.

Ćwiczenia ewakuacyjne to nie tylko obowiązek wynikający z przepisów, ale przede wszystkim praktyczny test gotowości organizacji na wypadek realnego zagrożenia. Regularna analiza ich przebiegu pozwala nieustannie podnosić poziom bezpieczeństwa, eliminować błędy i budować kulturę odpowiedzialności w miejscu pracy.