Systemy przeciwpożarowe w biurowcach i budynkach użyteczności publicznej

Odpowiednio dobrane klapy oddymiające są jednym z kluczowych elementów skutecznego systemu ochrony przeciwpożarowej w budynkach biurowych. Ich prawidłowe zaprojektowanie oraz dostosowanie do kubatury obiektu decyduje o sprawności systemu oddymiania, wpływa na bezpieczeństwo użytkowników i ułatwia ewakuację w sytuacji zagrożenia pożarowego.
W poniższym artykule przedstawiamy, jak dobrać klapy oddymiające do kubatury biurowca, na co zwrócić uwagę w projektowaniu systemu oraz jakie przepisy i normy należy uwzględnić.

Czym są klapy oddymiające i dlaczego są tak ważne?

Klapy oddymiające to urządzenia montowane zwykle w dachach lub górnych partiach ścian, których zadaniem jest szybkie odprowadzenie dymu i gorących gazów powstających podczas pożaru. Otwierają się automatycznie po otrzymaniu sygnału z systemu sygnalizacji pożaru (SSP) lub ręcznie z przycisku oddymiania.
Dzięki nim możliwe jest:
- utrzymanie przejezdnych i wolnych od dymu dróg ewakuacyjnych,
- zmniejszenie temperatury w strefie objętej pożarem,
- poprawa widoczności dla osób ewakuujących się i służb ratowniczych.

Kluczowy parametr: kubatura biurowca
Dobór odpowiedniego systemu oddymiania, a zwłaszcza powierzchni czynnej oddymiania (Aa), powinien być uzależniony od kubatury przestrzeni, którą należy chronić. Zgodnie z normą PN-EN 12101-2, to właśnie kubatura i powierzchnia kondygnacji mają bezpośredni wpływ na ilość i wielkość klap oddymiających.
W praktyce:
- im większa kubatura pomieszczenia, tym większa musi być łączna powierzchnia klap oddymiających,
- standardowo przyjmuje się 1 m² powierzchni oddymiającej na każde 200–250 m² powierzchni użytkowej (wartości te mogą się różnić w zależności od projektu i klasy budynku),
- należy zapewnić również odpowiedni dopływ powietrza kompensacyjnego, np. przez klapy napowietrzające lub specjalne drzwi.

Praktyczne wskazówki przy doborze klap oddymiających

1. Dokładne obliczenie powierzchni czynnej oddymiania (Aa)
Uwzględnij warunki aerodynamiczne i straty wynikające z montażu oraz kąta otwarcia klapy. W dokumentacji producentów znajdziesz współczynniki aerodynamiczne (Cv), które należy zastosować.
2. Ustal optymalną lokalizację klap
Montuj klapy jak najbliżej miejsc gromadzenia się dymu – zwykle w najwyższych punktach strefy pożarowej. Unikaj zasłonięcia klap elementami konstrukcyjnymi dachu.
3. Zadbaj o dopływ powietrza uzupełniającego
Klapy oddymiające muszą współpracować z napowietrzaniem, aby uzyskać efekt komina dymowego. Dobrą praktyką jest stosowanie klap napowietrzających na niższych kondygnacjach lub w strefie wejściowej.
4. Dopasuj napęd otwierania do potrzeb
W biurowcach najczęściej stosuje się napędy pneumatyczne, elektryczne lub sprężynowe. System powinien umożliwiać testowanie i ponowne zamknięcie po zakończonej akcji.
5. Uwzględnij podział na strefy pożarowe
Jeżeli biurowiec podzielony jest na kilka stref pożarowych, każda z nich musi mieć własny system oddymiania z niezależnym sterowaniem.
6. Zgodność z obowiązującymi przepisami i normami
Pamiętaj o wymogach określonych w:
- Warunkach Technicznych (WT 2022),
- PN-B-02877-4 (Wentylacja pożarowa),
- PN-EN 12101-2:2017 (Klapy dymowe),
- przepisach lokalnych i wymaganiach rzeczoznawców ppoż.

Błędy, których warto unikać

- Zbyt mała liczba klap oddymiających – powoduje niewystarczające odprowadzenie dymu.
- Brak powietrza napowietrzającego – może prowadzić do cofania dymu w kierunku ewakuujących się osób.
- Nieprawidłowy montaż klap – np. pod zadaszeniami lub w strefach zacienionych.
- Brak integracji z SSP – uniemożliwia automatyczne zadziałanie klap w razie pożaru.
- Rola nowoczesnych systemów zarządzania, np. SafetyWay
- Zaawansowane systemy zarządzania bezpieczeństwem, takie jak SafetyWay, pozwalają na centralne sterowanie klapami oddymiającymi i napowietrzającymi, a także ich integrację z czujkami dymu, systemem SSP, centralą BMS oraz innymi urządzeniami automatyki budynkowej.

Dzięki temu możliwe jest:
- szybkie uruchomienie scenariusza pożarowego,
- testowanie klap i monitorowanie ich stanu w czasie rzeczywistym,
- dokładna analiza działania systemu po każdym zdarzeniu.

Dobór klap oddymiających do kubatury biurowca to nie tylko kwestia przepisów – to realna odpowiedzialność za bezpieczeństwo ludzi i mienia. Należy precyzyjnie obliczyć wymaganą powierzchnię oddymiania, uwzględnić odpowiedni napływ powietrza oraz zapewnić prawidłową lokalizację klap. Inwestycja w przemyślany i profesjonalnie zaprojektowany system oddymiania, najlepiej zintegrowany z nowoczesną automatyką, jak SafetyWay, zwiększa skuteczność działań ratowniczych i podnosi poziom bezpieczeństwa obiektu.

Wybór odpowiedniego systemu oddymiania w budynku biurowym to nie tylko decyzja techniczna, ale również ekonomiczna. Inwestorzy i zarządcy obiektów coraz częściej analizują nie tylko skuteczność systemów oddymiających, ale także całkowity koszt ich montażu, eksploatacji oraz konserwacji. W tym artykule przybliżymy różnice między systemem oddymiania grawitacyjnego a mechanicznym, uwzględniając nie tylko wydajność, ale również wpływ na budżet w perspektywie krótkoterminowej i długoterminowej.

Na czym polegają różnice techniczne?

Oddymianie grawitacyjne opiera się na wykorzystaniu naturalnych sił wyporu – gorące gazy i dym unoszą się ku górze, a specjalne klapy oddymiające w dachu lub elewacjach pozwalają im wydostać się na zewnątrz. System ten nie wymaga stosowania wentylatorów ani rozbudowanej infrastruktury technicznej.
Z kolei oddymianie mechaniczne wykorzystuje wentylatory wysokiej wydajności, kanały oddymiające, automatykę sterującą i zasilanie awaryjne. Jest to system zdecydowanie bardziej zaawansowany, pozwalający na kontrolowane usuwanie dymu nawet w złożonych układach architektonicznych – na przykład w wysokich biurowcach czy budynkach z podziemnymi garażami.

Koszty instalacji – co trzeba wziąć pod uwagę?

System oddymiania grawitacyjnego jest prostszy w budowie, dlatego też jego koszt początkowy jest zazwyczaj niższy. W typowym budynku biurowym, składającym się z kilku kondygnacji i przestrzeni typu open space, może on obejmować głównie montaż klap oddymiających, siłowników, podstawowego systemu sterowania oraz czujek dymu.
Oddymianie mechaniczne wymaga natomiast znacznie większego nakładu inwestycyjnego. Do kosztów należy doliczyć projektowanie systemu kanałów, zakup i montaż wentylatorów oddymiających, systemów przeciwprądowych, zasilania rezerwowego (np. UPS lub agregat), a także kompleksowej automatyki współpracującej z systemem sygnalizacji pożaru. To rozwiązanie jest jednak niezbędne w obiektach o dużej kubaturze lub tam, gdzie nie można zastosować naturalnego wyporu powietrza, na przykład w zamkniętych klatkach schodowych czy garażach podziemnych.

Utrzymanie i eksploatacja – ukryte koszty

Choć oddymianie grawitacyjne jest tańsze na etapie instalacji, nie można zapominać o kosztach eksploatacyjnych. System ten wymaga okresowych przeglądów – zgodnie z przepisami co najmniej raz do roku – oraz konserwacji elementów ruchomych, takich jak siłowniki, zawiasy czy sprężyny. Mimo to jego utrzymanie jest stosunkowo tanie, głównie ze względu na brak zasilania elektrycznego i prostotę działania.
Systemy oddymiania mechanicznego wiążą się z wyższymi kosztami utrzymania. Przeglądy muszą być przeprowadzane przez wykwalifikowane firmy, ponieważ dotyczą urządzeń zasilanych elektrycznie, pracujących w wysokich temperaturach i objętych certyfikatami odporności ogniowej. Regularne testy, serwis wentylatorów, kontrola instalacji elektrycznej oraz czujników dymu i ciśnienia – wszystko to generuje dodatkowe koszty. Do tego dochodzi zużycie energii elektrycznej, zwłaszcza przy testach systemowych oraz ewentualnych interwencjach.

System SafetyWay – automatyzacja i integracja

W kontekście systemów oddymiania coraz większe znaczenie zyskuje integracja z zaawansowanymi platformami zarządzania bezpieczeństwem, takimi jak SafetyWay. W przypadku systemów mechanicznych, SafetyWay pozwala na automatyczne uruchamianie scenariuszy pożarowych, bieżący monitoring stanu urządzeń, a także pełną współpracę z centralami SSP i BMS. Choć wdrożenie takiego systemu wiąże się z dodatkowymi kosztami, jego zalety są nieocenione – zwłaszcza w dużych obiektach, gdzie szybkość reakcji i precyzyjne sterowanie ewakuacją mogą decydować o bezpieczeństwie setek osób.

Co się bardziej opłaca?

W praktyce wybór pomiędzy systemem grawitacyjnym a mechanicznym zależy od wielu czynników – takich jak wysokość budynku, jego przeznaczenie, układ komunikacyjny oraz wymagania prawne. Grawitacja sprawdzi się w niższych budynkach o prostej strukturze, natomiast mechanika jest rozwiązaniem dla bardziej złożonych i rozbudowanych biurowców.
Z ekonomicznego punktu widzenia warto pamiętać, że choć system mechaniczny jest droższy zarówno przy instalacji, jak i podczas eksploatacji, oferuje większe możliwości automatyzacji, integracji i niezawodności. W dłuższej perspektywie, szczególnie w nowoczesnych biurowcach klasy A, to właśnie te cechy mogą decydować o realnej opłacalności rozwiązania.

Decyzja o wyborze systemu oddymiania powinna być przemyślana nie tylko z punktu widzenia wymogów technicznych i przepisów, ale także kosztów. Systemy grawitacyjne kuszą niższym progiem wejścia, ale nie zawsze spełnią oczekiwania dotyczące skuteczności, zwłaszcza w bardziej wymagających obiektach. Mechaniczne systemy oddymiania, szczególnie zintegrowane z platformą SafetyWay, są droższe, ale zapewniają pełne bezpieczeństwo i kontrolę – co w przypadku zagrożenia pożarowego może okazać się bezcenne.